"Sứ mệnh lịch sử" chữ viết cho người Việt

Thời gian gần đây, cộng đồng mạng có nhiều ý kiến trái chiều về chữ viết Tiếng Việt. Tuy nhiên, cũng có không ít người thực sự hiểu nguồn gốc của chữ viết Tiếng Việt hiện nay như thế nào. Nguyễn Đệ xin được trình bày ý kiến của mình về "sứ mệnh lịch sử" chữ viết cho người Việt.

Tiếng Việt lớp 1

Sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân và nhân dân lao động

Chúng ta thường nghe và cũng đã biết về "sứ mệnh lịch sử" của giai cấp công nhân mà Đội tiên phong là Đảng Cộng sản phải giải phóng dân tộc mình thoát khỏi ách nô lệ, xóa bỏ chế độ người bóc lột người trên đất nước mình. Lịch sử đã chứng minh, dưới sự lãnh đạo tài tình, sáng suốt của Đảng ta và sự giúp đỡ của Quốc tế Cộng sản, dân tộc Việt Nam ta đã tự giải phóng mình thoát khỏi ách nô lệ, thoát khỏi sự cai trị độc tài, ác ôn của thực dân Pháp, đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai bán nước "ngụy quyền ngụy quân". 

Ngày nay, có thể nói sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân và nhân dân lao động mà Đội tiên phong là Đảng Cộng sản Việt Nam phải bằng tất cả trí lực xây dựng cho được Nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam - "Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng và văn minh".  Khẳng định rằng, đây cũng là mục tiêu cao đẹp và thiêng liêng của Đảng Cộng sản Việt Nam, cũng là nhiệm vụ chung của toàn dân ta!

Giáo sư Hồ Ngọc Đại và Giáo sư Bùi Hiền

Sứ mệnh của một cá nhân gắn liền với một lĩnh vực cụ thể

Chi tiết hơn, đối với mỗi giai tầng khác nhau trong xã hội khi gắn liền với một lĩnh vực cụ thể khác nhau sẽ có sứ mệnh riêng cao đẹp và thiêng liêng rất khác nhau. Ví như, người nông dân trồng lúa thì luôn mong được mùa lúa tốt mang gạt gạo đến cho mọi người, để mọi người có bát cơm ngon lành. Hay như, cảnh sát chữa cháy thì luôn mong sao đừng có tai nạn cháy nổ, mà khi đã xảy ra hỏa hoạn rồi thì với sứ mệnh thiêng liêng là phải làm sao cứu được càng nhiều người càng tốt, thậm chí chấp nhận nguy hiểm hy sinh tính mạng để cứu cho nhiều người được sống. Hay như nhà giáo, giáo viên phải giảng dạy thì làm sao cho học trò được tiếp thu càng nhiều tri thức càng tốt...

Do đó, công trình sáng tạo về ngôn ngữ của Giáo sư Bùi Hiền hay công trình sáng tạo về phương pháp dạy và học môn Tiếng Việt cấp Tiểu học của Giáo sư Hồ Ngọc Đại là sứ mệnh của nhà khoa học, nhà nghiên cứu về ngôn ngữ, chữ viết Tiếng Việt. Trước hết, chúng ta cần khẳng định, việc các nhà khoa học, nhà nghiên cứu sáng tạo ra sản phẩm mới là điều rất đáng được trân trọng. Nhưng không phải cái mới nào cũng tốt hơn cái cũ và cũng không phải cái mới nào tốt hơn cái cũ cũng được xã hội công nhận để áp dụng vào cuộc sống, nhất là cái cũ đã được xã hội áp dụng từ rất lâu đời.

Ví như, câu chuyện nhà khoa học thiên tài Ga-Li-Lê là người đầu tiên phát hiện trái đất xoay quanh mặt trời. Nhưng vì phát hiện của nhà khoa học Ga-Li-Lê trái ngược với kinh thánh của Kitô giáo. Trong thời kỳ này, Kitô giáo nắm quyền lực cai trị xã hội nên phát hiện của nhà khoa học Ga-Li-Lê đã bị phủ nhận và nhà khoa học Ga-Li-Lê đã bị Kitô giáo xử phạt.

Sứ mệnh trở thành "sứ mệnh lịch sử" chỉ khi nào sứ mệnh đó làm nên lịch sử đối với một dân tộc, một đất nước hay lớn hơn là cả nhân loại.

Linh mục Alexandre de Rhodes và cuốn Từ điện Việt - Bồ - La

"Sứ mệnh lịch sử" của Linh mục Alexandre de Rhodes - Giáo sĩ Đắc lộ 

Công giáo -  Thiên Chúa giáo tại Việt Nam là tôn giáo lớn đã có bề dày lịch sử gần 500 năm. Hiện nay, Công giáo là một trong những tôn giáo có nhiều đóng góp vào sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước Việt Nam; Công giáo cũng góp phần tích cực vào công cuộc hội nhập quốc tế của Việt Nam.

Như chúng ta đã biết, sứ mệnh của linh mục hay giáo sĩ tôn giáo bất kỳ là truyền đạo, là làm sao có càng nhiều người trở thành tín đồ của tôn giáo mình càng tốt.

Ngày nay, để có được cộng đồng Công giáo Việt Nam với hơn 7 triệu tín hữu thì chúng ta không thể không nhắc đến công lao của Linh mục Alexandre de Rhodes đối với Thành quốc Vatican và cũng là "sứ mệnh lịch sử" của Linh Mục Alexandre de Rhodes (người Pháp) đối với con người Việt Nam.

Công giáo xuất hiện tại Việt Nam từ năm 1533 nhưng đa số các linh mục, giáo sĩ là những người Châu Âu gặp rất nhiều khó khăn về truyền đạo vì bất đồng ngôn ngữ và chữ viết với người Việt. Chính vì bất đồng ngôn ngữ và chữ viết cho nên các linh mục, giáo sĩ người Châu Âu phải học tập và nghiên cứu ngôn ngữ của người Việt. Mặc dù các linh mục, giáo sĩ người Châu Âu có thể giảng đạo bằng ngôn ngữ người Việt nhưng việc truyền đạo, phát triển tín đồ không khả thi và tình trạng kéo dài hơn 100 năm. 

Cho đến năm 1651, khi Linh Mục Alexandre de Rhodes sáng tạo ra cuốn Từ điển Việt - Bồ Đào Nha - Latinh (Việt - Bồ - La) và được Thành quốc Vatican công nhận, cho phép sử dụng để thuận lợi trong việc truyền đạo tại Việt Nam. 

Đến năm 1772 (sau 121 năm), Giám mục Pigneau de Behaine - Giáo sĩ Bá Đa Lộc lại là người Pháp đã cải cách và hoàn chỉnh cuốn Từ điển Việt - Bồ - La có diện mạo chữ viết như hiện nay.

Thời kỳ Pháp cai trị người Việt

Muốn thuần hóa một dân tộc nào trước hết phải thay chữ viết của dân tộc ấy bằng chữ viết của dân tộc mình

Người Hán khi cướp nước của người Việt ta, ngay lập tức đã thuần hóa người Việt bằng cách bắt buộc người Việt phải dùng chữ viết của người Hán. Chính vì vậy, người Việt ta đã bị giặc Tàu đô hộ hơn 1000 năm.

Người Pháp cũng như người Hán, khi người Pháp cướp nước của người Việt thì ngày 22 tháng 02 năm 1869 đã bắt buộc người Việt sử dụng chữ viết Việt - Bồ - La của Linh Mục Alexandre de Rhodes (chữ này người Pháp rất dễ học) để thay thế chữ Nho (chữ Nôm) do chính người Việt sáng tạo ra. 

Góc nhìn khác về bản sắc dân tộc mà chúng ta nên thẳng thắn nhận thức rõ: người Việt khi mất nước trở thành thuộc địa của Pháp đã bị người Pháp bắt buộc công nhận Từ điển Việt - Bồ - La của Linh Mục Alexandre de Rhodes là Quốc ngữ cho người Việt. Chứ hoàn toàn không phải là người Việt đang làm chủ đất nước tự công nhận Quốc ngữ cho mình.

Chính vì bị người Pháp thuần hóa về chữ viết nên người Việt ta đã bị thực dân Pháp đô hộ, bóc lột hơn 100 năm; rồi bị đế quốc Mỹ xâm lược, tàn phá, thả độc hơn 20 năm hòng hủy diệt đất nước, con người Việt Nam ta.

Mất chữ viết riêng của dân tộc - còn đó nỗi đau nghìn năm của một dân tộc Việt Nam anh hùng

Nhìn hai nước bạn khối Đông Dương là Campuchia - Lào (hay thêm các nước bạn Trung Quốc, Triều Tiên, Nhật Bản, Thái Lan,...), các nước bạn cũng từng bị xâm lược, bị đô hộ nhưng kỳ diệu là các nước bạn vẫn giữ được chữ viết cội nguồn dân tộc hay là các nước bạn Triều Tiên, Nhật Bản đã tự sáng tạo ra chữ viết riêng cho chính nhân dân mình, tạo nên bản sắc riêng của dân tộc.

Dân tộc Việt Nam đã bị mất chữ viết riêng do phải trải qua bề dày lịch sử hàng nghìn năm bị đô hộ, phải kháng chiến chống giặc ngoại xâm nên chưa có các điều kiện thuận lợi để tự tạo cho mình chữ viết riêng, đây là sự thật đau xót mà chúng ta đang phải chấp nhận.

Đó cũng có thể là nỗi niềm của những người con yêu nước khi tìm về cội nguồn dân tộc. Nhất là đối với những nhà nghiên cứu lịch sử, ngôn ngữ, chữ viết,... của người Việt mà trong đó có hai vị giáo sư Hồ Ngọc Đại, Bùi Hiền. Đó là sự ghi nhận của cá nhân Nguyễn Đệ đối với hai vị giáo sư Hồ Ngọc Đại, Bùi Hiền trên phương diện khoa học, còn về vấn đề khác xin được phép trao đổi trong bài sau.

Cách mạng Tháng Tám thành công - Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc tuyên ngôn độc lập khai sinh Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa

Nếu ai có khát khao về việc người Việt sáng tạo chữ viết riêng cho người Việt thì đó cũng là điều chính đáng

Sứ mệnh của các nhà khoa học về ngôn ngữ, chữ viết nói chung mà cụ thể đối với hai vị giáo sư Hồ Ngọc Đại, Bùi Hiền hay đối với bất kỳ công dân Việt Nam nào có sự nghiên cứu để làm sao sáng tạo ra các công trình cho người dân mình có được ngôn ngữ, chữ viết, cách viết, cách dạy và học hoàn chỉnh, tinh tế, khoa học mà vẫn bảo đảm tính chân - thiện - mỹ mang bản sắc dân tộc Việt Nam anh hùng THÌ đó cũng là điều chính đáng rất cao đẹp đối với bất kỳ người Việt nào. 

Cũng bởi, người Pháp đã làm nên "sứ mệnh lịch sử" chữ viết cho người Việt. Tại sao người Việt không làm nên "sứ mệnh lịch sử" chữ viết cho chính dân tộc mình?

Thật ra, Từ điển Việt - Bồ - La của Linh Mục Alexandre de Rhodes, của Giám mục Pigneau de Behaine chưa phải là chữ viết hoàn chỉnh, vẫn còn nhiều hạn chế. Nguyễn Đệ chứng minh, có thể xem là một đề xuất cải cách đồng nhất chữ viết với phát âm như sau:

Ví dụ: các chữ "ă", "â", "ơ", "ê", "ư" khi ghép vần với phụ âm "t", "c" thì không cần thêm dấu sắc mà vẫn phát âm chuẩn. Ta có thể viết tiết kiệm "dấu sắc" = "dấu săc"; tương tự các từ khác đều có thể bỏ dấu như: "chăc chắn", "trái ơt", "têt đến", "nhưc đầu",...

Nếu áp dụng đề xuất trên của Nguyễn Đệ thì sẽ tiết kiệm trong cách viết và trong cách đánh vần sẽ được rút gọn, chuẩn mực hơn, nhất là đối với dạy và học cho các cháu học sinh lớp 1 sẽ thuận lợi hơn.

Biết rằng, ý tưởng trên của Nguyễn Đệ là phù hợp đấy nhưng không phải đề xuất là sẽ được chấp nhận. Đối với ngôn ngữ, chữ viết muốn thay đổi bất kỳ điều gì cũng đều phải có sự cho phép của pháp luật Nhà nước, cơ quan cao nhất là Quốc hội. Bởi vì, khi thay đổi chữ viết dù là rất nhỏ thôi (bỏ dấu săc đối với các từ không cần thiết) nhưng đều liên quan đến văn bản quy phạm pháp luật của Nhà nước, liên quan đến các loại giấy tờ của công dân, liên quan đến văn bản ký kết với các nước đang còn hiệu lực,...

Tới đây, chúng ta đã thấy khoảng cách nhất định: giữa tâm người Việt sáng tạo chữ viết riêng cho người Việt sử dụng khác biệt với cái mục đích người Pháp sáng tạo chữ viết cho người Việt để truyền đạo và thuần hóa người Việt./.